Bệnh Chikungunya được ghi nhận lần đầu năm 1952 tại Tanzania (Đông Phi). Đến ngày 22/7/2025, Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) cảnh báo sự lây lan nhanh chóng của bệnh này, với các đợt bùng phát lớn tại các đảo Ấn Độ Dương (La Réunion, Mayotte) và lan rộng sang một số khu vực châu Phi, Nam Á, châu Âu.
Tại châu Á và Việt Nam:
-
- Trung Quốc: Tỉnh Quảng Đông ghi nhận >4.800 ca chỉ trong 6 tháng đầu năm 2025 – đợt bùng phát lớn nhất từ trước đến nay tại khu vực. Tất cả ca đều nhẹ, không tử vong.
- Singapore: Từ đầu năm đến 02/8/2025, báo cáo 17 ca (tăng gấp đôi so với 8 ca cùng kỳ 2024), trong đó ít nhất 13 ca có tiền sử đi đến vùng dịch.
- Việt Nam, chưa ghi nhận ca bệnh, nhưng nguy cơ xâm nhập cao do giao lưu, du lịch và thương mại quốc tế.
- Nguyên nhân và đường lây truyền
- Tác nhân: Virus Chikungunya (CHIKV).
- Vector truyền bệnh: Muỗi Aedes aegypti và Aedes albopictus – cùng loại muỗi truyền bệnh sốt xuất huyết Dengue.
- Đường lây: Qua vết đốt của muỗi mang virus, không lây trực tiếp người–người.
- Hoạt động của muỗi: Ban ngày, cao điểm sáng sớm và chiều muộn.
- Thời gian ủ bệnh và triệu chứng lâm sàng
Các triệu chứng của Chikungunia xuất hiện từ 4 đến 8 ngày (dao động từ 2 đến 12 ngày) sau khi bị muỗi nhiễm bệnh đốt. Hầu hết triệu chứng thường tự khỏi trong vòng từ 2 đến 7 ngày. Bệnh có triệu chứng đặc trưng là sốt khởi phát đột ngột trên 38,5 độ C, kèm
theo đau khớp/viêm khớp nặng. Các triệu chứng phổ biến khác bao gồm cứng khớp, viêm khớp, đau đầu, mệt mỏi và phát ban. Đau khớp thường gây suy nhược và thường kéo dài vài ngày hoặc lâu hơn.
Nhóm bệnh nhân có nguy cơ mắc bệnh nặng hơn bao gồm trẻ sơ sinh, người lớn có bệnh lý nền. Hiện không có thuốc kháng virus đặc hiệu để chữa bệnh Chikungunya. Việc điều trị chủ yếu nhằm giảm các triệu chứng, bao gồm thuốc giảm đau khớp và thuốc hạ sốt
Phân biệt với sốt xuất huyết Dengue
| Đặc điểm |
Chikungunya |
Sốt xuất huyết Dengue |
| Tác nhân |
Virus Chikungunya (CHIKV) |
Virus Dengue (DENV 1–4) |
Muỗi truyền
bệnh |
Aedes aegypti, Aedes
albopictus |
Aedes aegypti, Aedes
albopictus |
| Thời gian ủ bệnh |
4–8 ngày (2–12 ngày) |
4–10 ngày |
| Khởi phát |
Sốt cao đột ngột |
Sốt cao đột ngột |
Triệu chứng nổi
bật |
Đau khớp dữ dội, cứng/viêm
khớp |
Xuất huyết dưới da, chảy
máu cam, bầm tím |
| Phát ban |
Thường gặp |
Có thể gặp |
| Biến chứng |
Ít nghiêm trọng, đau khớp
kéo dài |
Sốc SXH, xuất huyết nặng, tử
vong |
| Tử vong |
Hiếm gặp |
Có thể xảy ra nếu không điều
trị kịp |
| Điều trị |
Điều trị triệu chứng, nghỉ
ngơi, giảm đau |
Điều trị hỗ trợ, bù dịch, theo
dõi sát |
- Khuyến cáo phòng bệnh cho cộng đồng và cơ sở y tế
Đối với người về từ vùng dịch:
-
- Theo dõi sức khỏe 12 ngày sau khi trở về.
- Nếu có sốt cao, đau khớp, phát ban → đến ngay cơ sở y tế.
Đối với hộ gia đình và khu dân cư:
-
- Đậy kín dụng cụ chứa nước, không cho muỗi đẻ trứng.
- Thau rửa, lật úp, thả cá, bỏ muối/dầu/hoá chất diệt ấu trùng vào dụng cụ chứa nước.
- Thu gom phế thải chứa nước đọng (chai lọ, vỏ dừa, lốp xe, mảnh lu vỡ…).
- Ngủ màn, mặc quần áo dài kể cả ban ngày.
- Hợp tác với ngành y tế khi phun hóa chất diệt muỗi.
- Không tự điều trị tại nhà khi bị sốt.
Đối với cơ sở y tế
-
- Tăng cường giám sát và phát hiện sớm ca bệnh tại cộng đồng, đặc biệt ở người có tiền sử đi/đến vùng dịch.
- Khai thác kỹ yếu tố dịch tễ khi khám bệnh (lịch trình di chuyển, địa điểm lưu trú, yếu tố tiếp xúc).
- Báo cáo kịp thời ca nghi ngờ/ca xác định cho Trung tâm Kiểm soát bệnh tật (CDC) tỉnh, thành phố để điều tra và xử lý ổ dịch.
- Chuẩn bị đầy đủ nhân lực, trang thiết bị, vật tư y tế cho công tác chẩn đoán, điều trị, phòng chống dịch.
- Tập huấn cho cán bộ y tế về nhận biết, chẩn đoán phân biệt Chikungunya và sốt xuất huyết Dengue.
- Phối hợp với y tế dự phòng trong điều tra dịch tễ, lấy mẫu xét nghiệm, khoanh vùng và xử lý môi trường.
- Truyền thông tại cơ sở để người bệnh và người nhà hiểu về bệnh, tuân thủ điều trị, phòng muỗi đốt, và theo dõi sau xuất viện.
Trung tâm Kiểm soát bệnh tật TP Cần Thơ
