Trung tâm Kiểm soát bệnh tật TP Cần Thơhttp://cdccantho.vn/uploads/cdc-logo-final-2-120x120.png
Thứ năm - 06/11/2025 13:48
Theo Viện Dinh dưỡng, ước tính cứ 5 trẻ sinh ra sống thì có 1 trẻ (23 triệu) bị ảnh hưởng bởi một dạng tăng đường huyết trong thai kỳ. Đây là bệnh lý khá phổ biến và gây nhiều biến chứng nguy hiểm cho cả mẹ lẫn con.
Thai phụ được tư vấn về dinh dưỡng, vận động trong thai kỳ mỗi lần khám thai.
* Nhiều biến chứng Theo ông Huỳnh Nguyễn Khánh Trang, Chủ nhiệm Bộ môn Sản phụ khoa, Đại học Y khoa Phạm Ngọc Thạch, trưởng khối Sản Bệnh viện Hùng Vương cho biết: Yếu tố nguy cơ của đái tháo đường (ĐTĐ) thai kỳ gồm: BMI thừa cân và có thêm 1 yếu tố như: tiền sử gia đình có ĐTĐ thế hệ 1, chủng tộc, tim mạch, tăng huyết áp, mắc hội chứng buồng trứng đa nang (PCOs), ít vận động, có dấu gai đen; HbA1C >5.7% hoặc có tiền ĐTĐ; tiền sử ĐTĐ thai kỳ trong lần mang thai trước, tuổi trên 35; suy giảm miễn dịch mắc phải (HIV),… Nhóm thai phụ có nguy cơ cao cần được xét nghiệm glucose huyết tương tĩnh mạch lúc đói (nhịn ăn ít nhất 8 giờ trước xét nghiệm) hoặc bất kỳ ngay trong lần khám thai đầu tiên. Đối với nhóm thai phụ có nguy cơ thấp như: tuổi < 25; BMI < 23; không có tiền sử gia đình ĐTĐ thế hệ 1; không có tiền sử rối loạn dung nạp glucose hoặc ĐTĐ thai kỳ trong lần mang thai trước đó… sẽ được xét nghiệm sàng lọc ở tuần 24 - 28 của thai kỳ.
Theo dõi đường huyết, khám thai định kỳ theo đúng lịch và tuân thủ điều trị của bác sĩ thì giúp mẹ và bé trải qua thai kỳ an toàn, ngăn ngừa biến chứng.
Thông thường, thai phụ sẽ được thực hiện xét nghiệm nghiệm pháp dung nạp glucose đường uống. Quá trình này bao gồm lấy máu lúc đói, cho người bệnh uống dung dịch chứa 75g glucose, và sau đó lấy máu lần nữa để đo nồng độ glucose tại các thời điểm 1 giờ và 2 giờ sau khi uống. Thai phụ được chẩn đoán ĐTĐ thai kỳ khi có từ 1 chỉ số trở lên vượt ngưỡng. ĐTĐ thai kỳ có nhiều biến chứng phức tạp và hệ lụy lâu dài. Đối với thai phụ, biến chứng ngắn hạn làm tăng huyết áp và tăng nguy cơ tiền sản giật; sinh khó do kẹt vai; rách tầng sinh môn; đẻ mổ; nhiễm trùng. Về lâu dài, người mẹ có thể gặp biến chứng là ĐTĐ thai kỳ tái phát ở lần mang thai tiếp theo; tăng nguy cơ ĐTĐ típ 2; mắc bệnh tim mạch; béo phì; bệnh thận; rối loạn tâm lý… Đối với con, biến chứng ngắn hạn có thể dẫn đến sinh non; hạ đường huyết sau sinh; thai to; ngạt thở; suy hô hấp; vàng da. Về lâu dài, đứa trẻ có thể mắc các bệnh như: béo phì; hội chứng rối loạn chuyển hóa; mắc ĐTĐ típ 2; bệnh tim mạch,… Theo Quỹ ĐTĐ thế giới (WDF), khoảng 50% phụ nữ mắc ĐTĐ thai kỳ sẽ phát triển ĐTĐ típ 2 trong vòng 5 năm sau sinh. Trẻ sinh ra từ mẹ mắc ĐTĐ thai kỳ có nguy cơ mắc ĐTĐ típ 2 và béo phì trong tuổi thiếu niên và tuổi trưởng thành sớm cao gấp 8 lần. * Thai phụ cần tăng cường dinh dưỡng và vận động thể chất Các nghiên cứu trong và ngoài nước ghi nhận có đến 80% trường hợp ĐTĐ thai kỳ có thể duy trì đường huyết mục tiêu bằng điều chỉnh lối sống bằng ăn tiết chế, tăng cường vận động… Theo ông Nguyễn Trọng Hưng, Giám đốc Trung tâm tư vấn, phục hồi dinh dưỡng và kiểm soát béo phì, Viện Dinh dưỡng, nguyên tắc chung chế độ dinh dương cho thai phụ mắc ĐTĐ thai kỳ nhằm đảm bảo cung cấp đủ dinh dưỡng cân bằng cả về số lượng và chất lượng; Không làm tăng đường huyết nhiều sau ăn, không làm hạ đường huyết xa bữa ăn; Duy trì tăng cân nặng hợp lý trong thai kỳ; Đơn giản, không quá đắt tiền; Đảm bảo người bệnh ĐTĐ thai kỳ có đủ sức khỏe để hoạt động và công tác tốt.
Khẩu phần ăn nên cân đối giữa các nhóm chất dinh dưỡng chất đường bột, đạm, béo, chất xơ.
Thai phụ cần ăn tiết chế, chia nhỏ bửa ăn có kiểm soát, ăn từ 5 - 6 bữa chính và phụ trong ngày. Khẩu phần ăn nên cân đối giữa các nhóm chất dinh dưỡng: chất đường bột từ 50-60%; chất đạm từ 15-20%; chất béo <30%. Ăn nhiều đạm nạc như cá, trứng, đậu hũ để no lâu hơn; tăng cường chất xơ từ rau xanh và ngũ cốc nguyên hạt. Cần tránh thực phẩm đóng gói sẵn và đồ ăn nhanh; thay kẹo ngọt bằng trái cây tự nhiên và hạn chế đồ uống nhiều đường như nước ngọt, cà phê pha sữa, nước trái cây đóng hộp; thay thế bằng trà thảo mộc hoặc nước lọc. Về số lượng ăn, số lần ăn trong ngày cần được tư vấn bởi chuyên gia dinh dưỡng. Vận động trong thai kỳ cũng vô cùng quan trọng, các chuyên gia khuyến cáo thai phụ bị ĐTĐ thai kỳ cần vận động ít nhất 30 phút/ngày. Các bài tập đã được nghiên cứu rộng rãi trong thai kỳ và được chứng minh là an toàn và có lợi như: đi bộ; đạp xe tại chỗ; các bài tập aerobic; khiêu vũ; các bài tập kháng lực (sử dụng tạ, dây chun); các bài tập kéo giãn; thể dục nhịp điệu dưới nước… Lưu ý, thai phụ luôn luôn tham khảo ý kiến bác sĩ nếu bạn mắc một số bệnh tim hoặc phổi; tiền sản giật; thiếu máu nặng; nguy cơ sinh non; mang thai đôi, sinh ba hoặc nhiều hơn. Mẹo tập thể dục khi mang thai: luôn khởi động trước khi tập và thả lỏng sau khi tập; cố gắng vận động hàng ngày, 30 phút đi bộ mỗi ngày; tránh tập luyện quá sức khi trời nóng; uống nhiều nước và các loại chất lỏng khác. Nếu bạn tham gia các lớp tập thể dục, hãy đảm bảo giáo viên của bạn có trình độ chuyên môn và biết rõ bạn đang mang thai, cũng như số tuần thai của bạn. Bạn có thể muốn thử bơi lội vì nước sẽ hỗ trợ trọng lượng tăng lên của bạn. Các bài tập cần tránh khi mang thai như: không nằm ngửa trong thời gian dài; không tham gia các môn thể thao đối kháng có nguy cơ bị va đập; không lặn biển; không tập thể dục ở độ cao trên 2.500m so với mực nước biển. ĐTĐ thai kỳ có thể dẫn đến nhiều biến chứng cho cả mẹ và bé, tuy nhiên, nếu phát hiện kịp thời, dự phòng bằng dinh dưỡng và vận động, theo dõi đường huyết, khám thai định kỳ theo đúng lịch và tuân thủ điều trị của bác sĩ thì giúp mẹ và bé trải qua thai kỳ an toàn, ngăn ngừa biến chứng.
Trung tâm Kiểm soát bệnh tật TP Cần Thơ
